Συχνά αναρωτιόμαστε για την πραγματική αποτελεσματικότητα των συσκευών προστασίας ακτινοβολίας στον κλάδο της ακτινολογίας και πιο συγκεκριμένα στην οδοντιατρική. Δεν είναι καθόλου εύκολο να δοθεί μια σαφής και συγκεκριμένη απάντηση σε αυτό το θέμα, χωρίς να εμβαθύνουμε στο ζήτημα των κινδύνων και των οφελών που επιφέρει η χρήση των παραπάνω εργαλείων.
Οι πιο συνήθεις συσκευές προστασίας που χρησιμοποιούνται στον οδοντιατρικό κλάδο σήμερα είναι:
Ποδιές
Περιλαίμια θυρεοειδούς (anti-x)
Λειτουργίες και Αποτελεσματικότητα
Ο στόχος είναι να μειωθεί η συχνότητα έκθεσης στις πιο ακτινοοευαίσθητες περιοχές, για να προστατευθούν από γενετικές και καρκινογόνες επιδράσεις κ.λπ. Η χρησιμότητα αυτών των συστημάτων που ονομάζονται ΠΠΕ (Προσωπικός Προστατευτικός Εξοπλισμός), έχει γίνει μέρος της ρουτίνας και έχει διπλή λειτουργία:
- Ψυχολογική, καθώς οι ασθενείς νιώθουν «περισσότερο προστατευμένοι» με τη χρήση αυτών των προφυλάξεων.
- Προληπτική, λόγω του φόβου των ατόμων ότι η έκθεση των αναπαραγωγικών οργάνων, ειδικά σε εγκύους, θα μπορούσε να επηρεάσει τα γονίδια του αγέννητου ακόμη παιδιού.
Όλα αυτά συνοδεύονται με το εξής γεγονός: «Ακόμα και οι ελάχιστες δόσεις, όπως αυτές της έκθεσης στον οδοντιατρικό κλάδο και συγκεκριμένα οι λεγόμενες «Στοχασμένες Ακτινοβολίες», δε φαίνεται να έχουν οριακή τιμή κάτω από την οποία δεν εμφανίζονται.»
Η ολοένα και πιο συχνή χρήση αυτών των συστημάτων εξελίσσεται και γίνεται ομόφωνη και για πρακτικές στις οποίες η πραγματική παρουσία προστασίας δεν αποτελεί παρά ένα αποτελεσματικό εμπόδιο στη σωστή εκτέλεση της ακτινολογικής πρακτικής (OPG, CBCT). Η νομολογία επί του θέματος είναι αρκετά πρόσφατη και πράγματι μόλις από το 2019 άρχισε να λαμβάνει χώρα μια πραγματική «Πολιτιστική Επανάσταση» – μια αξιολόγηση εις βάθος για το θέμα, η οποία, μετά από εξέταση πολλών αρμόδιων οργάνων, έφερε στο προσκήνιο μία οριστική απάντηση.
Συζήτηση του λόγου κινδύνου/οφέλους και των ισχυόντων κανονισμών
Στην έκθεσή της για το 2019 σχετικά με τη χρήση εξοπλισμού ατομικής προστασίας anti-x για ασθενείς που υποβάλλονται σε ακτινολογικές εξετάσεις, η Αμερικανική Ένωση Ιατρικής Φυσικής (AAPM) που συνίσταται από τις Βορειοαμερικανικές Εταιρίες Ακτινολογίας (ACR και RSNA) όπως επίσης και AIFM, SIRM και FASteR, αναφέρει ότι:
«Η χρήση ατομικού προστατευτικού εξοπλισμού ακτίνων Χ που έχει σχεδιαστεί για να προστατεύει το έμβρυο και τα αναπαραγωγικά όργανα ενός ασθενούς κατά τη διάρκεια της ακτινολογικής διαδικασίας, πρέπει να διακοπεί ως πρακτική ρουτίνας, καθώς μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τα οφέλη».
Την ίδια χρονιά δημοσιεύτηκε η Αναφορά #177 – Προστασίας Ακτινοβολίας στην Οδοντιατρική, Στοματική & Γναθοπροσωπική Απεικόνιση (διαδέχεται την Αναφορά No. 145) που αναφέρει ότι:
«Στις οδοντιατρικές επεμβάσεις, ο ακτινολογικός εξοπλισμός δεν επαρκεί πάντα για τη σύγχρονη τεχνολογία, ούτε οι χειρουργικές διαδικασίες είναι πάντα βελτιστοποιημένες», όπως επίσης και το γεγονός ότι ο ασθενής μπορεί να ζητήσει τη χρήση του, με την αιτιολόγηση της προληπτικής πρακτικής, τη συνταγογράφηση προστατευτικής ποδιάς, πλήρης, μαζί με κολάρο για ενδοστοματικές εξετάσεις και πρόσθιο-οπίσθια προστασία για πανοραμικές εξετάσεις και εξετάσεις CBCT.
Η ισχύουσα νομοθεσία
Το 2021 δημοσιεύεται μία επαναξιολόγηση της «Ευρωπαϊκής Συναίνεσης για την Προστασία της Επαφής με Ασθενείς», οι ενδείξεις της οποίας συμπληρώνουν και ξεπερνούν τις προηγούμενες. Τα κίνητρα αυτής της ιστορικής αλλαγής στη διαχείριση ασθενών μπορούν να συνοψιστούν στις παρακάτω απλές οδηγίες:
Σε καμία περίπτωση η χρήση ΠΠΕ δεν πρέπει να εγκυμονεί κινδύνους
- κάλυψης, έστω και μερικώς, την υπό διερεύνηση ανατομική περιοχή,
- επανάληψης της εξέτασης,
- αύξησης της έκθεσης των ασθενών.
Συμπεράσματα
Το καλύτερο επίπεδο προστασίας για τον ασθενή μπορεί να επιτευχθεί μέσω της εκτέλεσης της εξέτασης με μια βελτιστοποιημένη ακτινολογική τεχνική, η οποία παρέχει ακριβή ευθυγράμμιση του πεδίου και τη ρύθμιση των παραμέτρων τάσης, κατάλληλων για τον τύπο της εξέτασης που θα πραγματοποιηθεί. Σήμερα, η συναίνεση είναι ομόφωνη γύρω από το θέμα ότι πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή στη βελτιστοποίηση της εξέτασης, στην προετοιμασία του προσωπικού και στη χρήση μηχανημάτων που θα ελέγχονται σωστά μέσω περιοδικών ελέγχων.
Όσον αφορά την προστασία από την ακτινοβολία, η DentQ τηρεί πιστά τους ισχύοντες κανονισμούς και το καταφέρνει μέσω συνεχούς μελέτης και του υψηλά ειδικευμένου προσωπικού της, προσπαθώντας να απαντήσει σε κάθε είδους κλινική ερώτηση με επαρκείς και συγκεκριμένες υποδείξεις που συντάσσονται κατόπιν αιτήματος ειδικού, για να μειωθεί η περιττή υπερέκθεση του ασθενή, διατηρώντας παράλληλα το βέλτιστο συμβιβασμό μεταξύ της ποιότητας της υπηρεσίας και της αναλογίας κινδύνου/οφέλους.
Πηγές:
Δρ. PALERMA Claudio: Κίνδυνοι Έκθεσης Σε Ιοντίζουσα Ακτινοβολία
https://www.odontoiatria33.it/approfondimenti/22635/l-uso-dei-dispositivi-di-protezione-a-contatto-in-radiologia-odontoiatrica-nella-maggior-parte-dei-casi-non-e-necessario.html
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ ΣΤΗΝ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ: Προηγμένοι κανονισμοί διάγνωσης και προστασίας ακτινοβολίας.
Επεξεργάστηκε από τον Δρ. Enrico Cammarella – Επικεφαλής Τεχνολόγος, DentQ Ιταλίας
